Το σπίτι του Φώσκολου στη Ζάκυνθο

 Γράφει ο Διονύσης Φλεμοτόμος

Στην γειτονιά της Οδηγήτριας, στην συνοικία που χαρακτηριστικά ονομαζόταν «Μπαρακιώτικα», λόγω των μικρών ξύλινων σπιτιών, στα οποία κατοικούσαν απλοί άνθρωποι του λαού, ναύτες και ψαράδες, υπήρχε η οικία στην οποία έζησε τα πρώτα και σημαδιακά χρόνια της ζωής του ο μεγάλος ποιητής Νικόλαος – Ούγος Φώσκολος.

Το σπίτι αυτό, το οποίο βρισκόταν ακριβώς απέναντι από την ιστορική εκκλησία, ήταν απλό και φτωχικό. Ήταν διώροφο και είχε το ισόγειο κι έναν όροφο. Η πρόσοψή του έβλεπε προς Δυσμάς και προς το επιβλητικό Κάστρο του νησιού. Στο ισόγειο υπήρχαν τρεις πόρτες. Η μία χρησίμευε σαν κεντρική είσοδος και άνοιγε στο χώρο της σκάλας, που οδηγούσε στον όροφο.

Οι άλλες δύο αποτελούσαν ανοίγματα φωτισμού και επικοινωνίας του κατωγιού, στο οποίο υπήρχε και ένα πηγάδι, με το δρόμο. Ο όροφος ήταν χωρισμένος σε δύο δωμάτια, μ’ ένα παράθυρο στο καθένα. Το πάτωμα και η οροφή, κατά την ντόπια παράδοση, ήταν ξύλινα. Με λίγα λόγια το σπίτι του Φώσκολου στη Ζάκυνθο ήταν ένα από τα χαρακτηριστικά λαϊκά σπίτια της πόλης του νησιού.

Η παράδοση διασώζει πως όταν ο μικρός Ούγος δεν είχε φως στο σπίτι του πήγαινε στην γειτονική εκκλησία της Οδηγήτριας, όπου εκεί διάβαζε στο φως του καντηλιού, στο προσκυνητάρι της εικόνας του Αγίου Φανουρίου, το οποίο βρισκόταν στην είσοδο του ναού και ήταν πάντα αναμμένο, λόγω της θαυματουργικής ιδιότητας του Μάρτυρα να φανερώνει τα χαμένα αντικείμενα.

Το σπίτι του Φώσκολου, μετά την αναχώρηση των δικών του από τη Ζάκυνθο και με την πάροδο του χρόνου περιήλθε στην ιδιοκτησία του Ι. Μπίτζη. Λόγω χρέους και οικονομικών δυσχερειών του ιδιοκτήτη της η οικία αυτή, η οποία εκτιμήθηκε με το ποσό των 9.000 δραχμών, ήρθε σε δημοπρασία, η οποία πραγματοποιήθηκε στις 25 Οκτωβρίου 1881, στην πλατεία Σολωμού. Αγοράστηκε από τον έμπορο Ηλία Μακρή Παχυγιάννη, ο οποίος ήταν και ο πλειοδότης.
Το σπιτάκι ήταν χρόνια ακατοίκητο και σε κακή κατάσταση και ο νέος του ιδιοκτήτης είχε σκοπό να το κατεδαφίσει και να χτίσει άλλο, κομψότερο και καλύτερο. Τότε επενέβη η Δημοτική Αρχή και η κατεδάφιση εμποδίστηκε.

Αμέσως μετά στον τύπο άρχισαν να φαίνονται δημοσιεύματα, στα οποί διάφοροι λόγιοι και άλλοι πνευματικοί άνθρωποι του τόπου ζητούσαν την αγορά του ιστορικού σπιτιού από τον Δήμο. Ανταποκρινόμενος αυτός στις δίκαιες προτάσεις τους άρχισε να διαπραγματεύεται με τον Παχυγιάννη για το σκοπό αυτό.
Ο νέος ιδιοκτήτης φιλοτιμούμενος, ενώ το σπίτι είχε εκτιμηθεί και πάλι με το ποσό των 9.000 δραχμών, το παρεχώρησε στο Δήμο αντί 5.000 δραχμών, με τη συμφωνία να δοθούν σε πρώτη δόση τα μισά χρήματα και τα υπόλοιπα σε τρεις ετήσιες δόσεις με τόκο 8 τοις εκατό.

Στις 25 Ιουνίου 1885 το Δημοτικό Συμβούλιο αποφάσισε παμψηφεί να αγορασθεί το σπίτι και στις 3 του επόμενου μήνα, Ιουλίου, η απόφασή του εγκρίθηκε από τον εκτελούντα χρέη Νομάρχη, Δ. ζερβό. Έτσι το σπίτι του Ποιητή των «Τάφων» περιήλθε στην ιδιοκτησία του Δήμου Ζακυνθίων, ο οποίος τότε, με απόφασή του, ονόμασε επίσημα τον δρόμο, στον οποίον βρισκόταν, «οδό Φωσκόλου», όπως ονομάζεται και μέχρι σήμερα.

Αμέσως άρχισαν οι απαραίτητες εργασίες και σύντομα στον χώρο αυτό συγκεντρώθηκαν όλα τα αντικείμενα του ποιητή και στεγάστηκε η «Φωσκολιανή Βιβλιοθήκη», με άγρυπνο φύλακα και φρουρό της τον ιστορικό Σπυρίδωνα Δε Βιάζη.
Το σπίτι του Φώσκολου παρέμενε στη θέση του μέχρι τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Τότε η πρώτη ιταλική βόμβα έπεσε πάνω του και το πλήγωσε. Η οριστική καταστροφή και ισοπέδωση έγινε τον Αύγουστο του 1953, με τον καταστροφικό σεισμό, που αφάνισε την πόλη της Ζακύνθου και την φωτιά, που τον ακολούθησε, εξαφανίζοντας ότι άφησε όρθιο η θεομηνία.

Το οικόπεδο διασώθηκε χάρη των προσπαθειών του λογίου Νικόλαου Βαρβιάνη, όπως και η εικόνα του Αγίου Φανουρίου, που στο φως της διάβαζε ο ποιητής και αργότερα ο ευπαίδευτος νομάρχης Ζακύνθου Ανδρέας Ιωάννου τοποθέτησε στην θέση του σπιτιού του Φώσκολου ένα περίτεχνο γλυπτό, για θύμηση και εξασφάλιση του χώρου.

Τα τελευταία χρόνια, με τις άοκνες προσπάθειες του δραστήριου Νίκου Λαλώτη, ιδρύθηκε στο νησί Σύλλογος, ο οποίος έχει το όνομα του ποιητή των «Χαρίτων» και εκτός από την ανάδειξη του έργου του Φώσκολου, έχει σκοπό του την επανίδρυση και αποκατάσταση του σπιτιού του, όπως ήταν στην αρχική του μορφή, σε σχέδια του καθηγητή Διονύση Ζήβα.

Η αδελφοποίηση της Ζακύνθου, της «μητρικής γης» του Φώσκολου, με την Παβία, στην οποία έζησε και έδρασε ο ποιητής, είναι μια αφορμή για συνεργασία των δύο πόλεων και ανταλλαγή πολιτισμού, στον οποίο οι δύο πόλεις ιστορικά συγγενεύουν, που σαν επισφράγισμά τους πρέπει να έχει την αποκατάσταση του σπιτιού που έζησε τα παιδικά του χρόνια ο κοινός τους ποιητής και είναι αυτός που περισσότερο από οτιδήποτε άλλο τις ενώνει.
Είναι κάτι που και οι δύο λαοί οφείλουν στον ποιητή τους.